GLOBAL CLIMATE CHANGE AND ACCOMPANYING COVID-19 PANDEMIC: A PHYSIOLOGICAL PERSPECTIVE BY AVICENNA FROM 1000 YEARS AGO TO THE PRESENT

Özet

Geçtiğimiz yıllarda bir ihtimal ya da söylentiden ibaret olup olmadığı tartışılan küresel iklim değişikliği olgusu 2019 yılı sonlarına geldiğimizde küresel nitelikte bilimsel bir gerçek olduğunu somut vakalarla ortaya koymuştur. 2020 yılı pek çoğumuzun özellikle Avustralya orman yangını olmak üzere anormal tabiat olayları ve yeni tip koronavirüsün (SARS-CoV-2) neden olduğu koronavirüs hastalığı 2019 (COVİD-19) pandemisi ile belleğimizde yer edinen bir yıl olmuştur. Özellikle COVİD-19 pandemisinden sonra teknoloji ne kadar gelişmiş olursa olsun, tıpkı orta çağ dönemlerinde olduğu gibi, insanlığın salgınlar karşısında aciz olduğu anlaşılmıştır. Peki, COVID-19 pandemisiyle küresel ısınmanın bir ilişkisi var mıdır? Modern çağda kafa yorulan bu meselenin, aslında günümüzden yaklaşık 1000 yıl öncesinde ele alınmış olması ilginç bir durumdur. İbn-i Sina, El-kanun fi’t tıbb adlı eserlerinde iklim değişikliğinin sağlık üzerine olumsuz etkilerine dikkat çekmiştir. Bu kitaplarda değişen iklimin insanların fizyolojilerini etkileyeceğini ve buna bağlı olarak adaptasyon kapasitesi bozulan insanların hastalıklara ve salgınlara maruz kalabileceği detaylı şekilde izah edilmiştir. Buna karşın, insanoğlunun küresel ısınmayı büyük oranda kabul ettiği yüzyılımızda geçmişten ders çıkartmadığımız da ortadadır. Nitekim bu tür durumlarda tarihin tekerrür etme gibi bir özelliği vardır. Bu sebeple İbn-i Sina’nın tespitlerini ve öğütlerini tekrar bir gözden geçirmek ve siyasi ya da ekonomik çıkarların ötesinde küresel ısınma meselesine çözümler üretmek zorundayız. Covid-19 pandemisinde olduğu gibi ileride karşılaşmamız muhtemel pandemilere aşı ile karşı koyabiliriz, fakat aşı ile küresel ısınmayı sonlandıramayız. Ayrıca bilim ve teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin, aşı veya çip kullanarak; küresel ısınmaya bağlı bozulan fizyolojik mekanizmaların ve azalan adaptasyon kapasitesinin düzeltilmesi mümkün değildir. Yazımızda, küresel iklim değişikliği ve covid-19 pandemisiyle yüzleştiğimiz günümüzde, pandemiye dair tartışmalar ve bilimsel veriler sunulmakta ve İbn-i Sina’nın 1000 yıl öncesinden konuya dair fizyolojik perspektifleri değerlendirilmektedir.