SELÇUKLU VE OSMANLI DÖNEMİNDE DARÜŞŞİFALARIN AVLU ÖZELLİKLERİ VE AVLULARDA KULLANILAN PEYZAJ ELEMANLARI

Abstract

Türk-İslâm tarihinde önde gelen sosyal yardım kuruluşlarından biri olan darüşşifalar ilk kuruldukları dönemlerde sadece hasta tedavi eden kurumlar olarak hizmet vermişler zamanla tıp ilminin de tahsil edildiği araştırma ve akademik birimler haline gelmişlerdir. Selçuklular döneminde büyük önem kazanan bu yapılar, Osmanlı döneminde de devam ettirilmiştir. Her iki dönemde de darüşşifalar genellikle, aynı plan tipinde yapılmış olsalar da Osmanlılar döneminde bu yapılar daha işlevsel bir hale getirilmişlerdir. Bu çalışma kapsamında Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait darüşşifaların avlu özellikleri ve avlularda yer alan peyzaj elemanları incelenmiştir. Çalışmada Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait on (Kayseri Gevher Nesibe, Divriği, Amasya, Bursa Yıldırım, Edirne Sultan II. Beyazıt, Manisa Hafsa Sultan, Haseki Sultan, Süleymaniye, Atik Valide ve Fatih Darüşşifaları) darüşşifanın avlu özellikleri incelenmiş, bu incelemeler sonucunda ele alınan darüşşifaların genellikle merkezi ve üzeri açık bir orta avlu çevresine dizilmiş oda sıralarının oluşturduğu bir plan tipinde olduğu ve bu avluların ortasında genellikle bir havuz yer aldığı tespit edilmiştir. Araştırma kapsamında incelenen darüşşifaların altısında (Kayseri Gevher Nesibe, Divriği, Edirne Sultan II. Beyazıt, Manisa Hafsa Sultan, Süleymaniye ve Fatih Darüşşifaları) peyzaj elemanı olarak havuz kullanıldığı; üçünde (Bursa Yıldırım, Süleymaniye ve Edirne Sultan II. Beyazıt) ise bitkisel eleman kullanıldığı belirlenmiştir. Amasya darüşşifasında ise herhangi bir bir peyzaj elemanına rastlanmamıştır. Sonuç olarak bu çalışmada Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait darüşşifaların avlu özellikleri ve avlularda kullanılan peyzaj elemanları belirlenmiş ve bu yapıların korunarak, gelecek nesillere bırakılması gerektiği vurgulanmıştır.